جانکشن باکس / جعبه تقسیم
نمایش یک نتیجه
مقدمه: چرا جانکشن باکس بخش جدانشدنی هر سیستم الکتریکی است؟
در هر پروژه برقی، صنعتی یا ساختمانی، ایجاد ارتباط امن و منظم میان کابل‌ها ضروری است. اینجاست که جانکشن باکس یا جعبه تقسیم به میدان می‌آید. این تجهیز کوچک اما حیاتی، مسئولیت حفاظت از اتصالات الکتریکی را بر عهده دارد. در این مقاله به‌طور کامل به ساختار، کاربرد، انواع و استانداردهای جانکشن باکس می‌پردازیم.
جانکشن باکس چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
تعریف عمومی
جانکشن باکس (Junction Box)، محفظه‌ای است برای انشعاب و اتصال کابل‌ها در یک سیستم برقی. این جعبه، علاوه بر نظم دادن به سیم‌ها، آن‌ها را از خطراتی مانند ضربه، رطوبت، گرد و غبار و تماس ناخواسته محافظت می‌کند.
نقش حفاظتی جانکشن باکس
استفاده از جعبه تقسیم باعث کاهش ریسک اتصال کوتاه، آتش‌سوزی و اختلال در عملکرد مدار می‌شود. به‌ویژه در فضاهای صنعتی، استفاده از جانکشن باکس استاندارد یک الزام ایمنی است.
ساختمان کلی جانکشن باکس
بدنه بیرونی
جعبه تقسیم معمولاً از موادی مثل پلاستیک ABS، پلی‌کربنات، آلومینیوم یا استیل ساخته می‌شود. انتخاب متریال به شرایط محیطی و نوع کاربرد بستگی دارد.
پوشش (درپوش)
درپوش جانکشن باکس به کمک پیچ یا قفل‌های مکانیکی بسته می‌شود و مانع از ورود گرد و غبار، آب یا اجسام خارجی به داخل جعبه می‌شود.
قطعات داخلی
- ترمینال بلوک‌ها برای اتصال سیم‌ها
- ریل DIN برای نصب تجهیزات جانبی
- گلندها یا ورودی کابل جهت ورود ایمن سیم‌ها
انواع جانکشن باکس از نظر ساختار و طراحی
۱. جانکشن باکس ساده (Plain)
این نوع فاقد تجهیزات داخلی مانند ترمینال است و تنها برای محافظت از محل اتصال کابل‌ها استفاده می‌شود. بیشتر در پروژه‌های ساختمانی ساده و نصب‌های سریع کاربرد دارد.
۲. جانکشن باکس ترمینال‌دار
دارای بلوک‌های ترمینال برای اتصال سازمان‌یافته و ایمن سیم‌ها است. در تابلو برق‌ها و سیستم‌های کنترلی بسیار استفاده می‌شود.
۳. جانکشن باکس دارای گلند
در این نوع، ورودی کابل‌ها به‌وسیله گلندهای ضدآب یا ضد گرد و غبار انجام می‌شود که ایمنی و دوام سیستم را افزایش می‌دهد.
کاربردهای رایج جانکشن باکس در صنایع مختلف
صنعت ساختمان و تاسیسات برقی
در ساختمان‌ها برای توزیع برق بین طبقات یا انشعاب خطوط روشنایی و پریز استفاده می‌شود. اغلب از مدل‌های توکار یا روکار با جنس پلاستیکی بهره گرفته می‌شود.
کارخانجات و صنایع سنگین
برای تقسیم نیروی برق سه‌فاز یا سیگنال‌های صنعتی میان ماشین‌آلات و تابلوهای اصلی. در این موارد از جعبه‌های فلزی یا آلومینیومی با درجه IP بالا استفاده می‌شود.
صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
در محیط‌های دارای بخار، مواد شیمیایی یا خطر انفجار، جانکشن باکس‌های ضدانفجار (Explosion Proof) یا ضدخوردگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جنس بدنه جانکشن باکس و ویژگی‌های هرکدام
جانکشن باکس پلاستیکی
از جنس ABS یا پلی‌کربنات ساخته می‌شود. سبک، ارزان و عایق الکتریکی بسیار خوب است. مناسب فضاهای خشک و عمومی.
جانکشن باکس آلومینیومی
مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و ضربه، سبک‌تر از فولاد، و مناسب فضاهای مرطوب یا صنعتی. قابلیت تحمل دمای بالا و قابل استفاده در فضای باز.
جانکشن باکس فولادی یا استنلس استیل
بسیار مقاوم در برابر فشار و خوردگی، مناسب برای محیط‌های خشن، صنعتی یا دارای خطر مکانیکی بالا. معمولاً دارای پوشش گالوانیزه یا رنگ الکترواستاتیک هستند.
درجه حفاظت (IP) در جانکشن باکس‌ها چیست؟
استاندارد IP به چه معناست؟
کد IP (Ingress Protection) نشان‌دهنده میزان مقاومت جانکشن باکس در برابر نفوذ گرد و غبار و آب است. عدد اول مربوط به حفاظت در برابر اجسام جامد، و عدد دوم مربوط به مایعات است.
درجه‌های رایج در جانکشن باکس‌ها
- IP44: حفاظت در برابر پاشش آب و اجسام بزرگ‌تر از 1 میلی‌متر
- IP65: مقاوم در برابر نفوذ گرد و غبار کامل و پاشش شدید آب
- IP67: قابل استفاده در شرایط غوطه‌وری موقت در آب
- IP68: مناسب برای غوطه‌وری دائم در آب، ویژه محیط‌های زیرزمینی یا دریایی
روش‌های نصب جانکشن باکس
نصب توکار (داخل دیوار)
این روش بیشتر در سیستم‌های برق ساختمان استفاده می‌شود. جعبه داخل دیوار یا کف قرار گرفته و تنها درپوش آن دیده می‌شود. زیبایی ظاهری و ایمنی بالا از مزایای آن است.
نصب روکار
در این حالت جعبه روی سطح دیوار، ستون یا تجهیزات نصب می‌شود. کاربرد آن بیشتر در کارگاه‌ها، سوله‌ها و مکان‌هایی است که مسیر کابل‌کشی قابل رویت باشد.
نصب در فضای باز یا مرطوب
برای نصب در فضاهای روباز، حتماً باید از جانکشن باکس با IP بالا و بدنه مقاوم (آلومینیومی یا استیل) استفاده شود. نصب با پایه ضدزنگ و درپوش قفل‌دار توصیه می‌شود.
ابعاد استاندارد جانکشن باکس‌ها
سایزهای عمومی موجود در بازار
- 10×10×5 سانتی‌متر – کوچک‌ترین سایز برای کاربردهای سبک
- 15×15×8 سانتی‌متر – مناسب برای اتصال چند رشته سیم
- 20×20×10 سانتی‌متر – پرکاربردترین سایز صنعتی
- 30×30×15 سانتی‌متر – مناسب پروژه‌های سنگین‌تر و چند انشعابه
ابعاد سفارشی
در پروژه‌های خاص یا با نیاز ویژه، برخی تولیدکنندگان امکان ساخت جانکشن باکس با ابعاد سفارشی، سوراخ‌کاری و طراحی خاص را فراهم می‌کنند.
جمع‌بندی: چرا جانکشن باکس بخش ضروری سیستم‌های برق‌رسانی است؟
جانکشن باکس یا جعبه تقسیم، تنها یک محفظه ساده نیست؛ بلکه گره‌ای حیاتی در شبکه برق است که هم ایمنی، هم نظم، و هم عملکرد درست سیستم را تضمین می‌کند. از محیط‌های خانگی گرفته تا صنایع سنگین، وجود جانکشن باکس استاندارد به کاهش ریسک، تسهیل عیب‌یابی، و افزایش عمر مفید تجهیزات کمک می‌کند.
با توجه به گستره‌ی انواع، متریال‌ها، درجه‌های حفاظتی و امکانات نصب، انتخاب جانکشن باکس مناسب باید با در نظر گرفتن شرایط محیطی، نوع مصرف و استانداردهای ایمنی انجام شود.
پرسش‌های متداول درباره جانکشن باکس / جعبه تقسیم (FAQ)
1. جانکشن باکس برای چه منظوری استفاده می‌شود؟
برای انشعاب و اتصال ایمن سیم‌ها و کابل‌ها، محافظت از اتصالات در برابر عوامل محیطی، و افزایش ایمنی شبکه برق‌رسانی.
2. آیا جانکشن باکس باید حتماً درجه IP بالا داشته باشد؟
اگر در محیط مرطوب، صنعتی، روباز یا خطرناک استفاده شود، بله. برای فضاهای داخلی معمولی، IP پایین‌تر هم کافی‌ست.
3. چه جنسی از جانکشن باکس برای فضای باز مناسب‌تر است؟
آلومینیوم یا استنلس استیل با IP65 یا بالاتر. این جنس‌ها در برابر رطوبت، خوردگی، و تابش خورشید مقاوم هستند.
4. آیا جانکشن باکس قابل سفارشی‌سازی است؟
بله. تولیدکنندگان صنعتی معمولاً امکان ساخت با ابعاد خاص، سوراخ‌کاری سفارشی، درپوش قفل‌دار، و ترمینال‌های مورد نیاز را دارند.
5. تفاوت جانکشن باکس توکار و روکار چیست؟
توکار در داخل دیوار نصب می‌شود و ظاهر زیبایی دارد. روکار روی سطح نصب شده و برای فضاهای صنعتی یا قابل دید آسان‌تر در تعمیر مناسب است.